Riječ o Biblioteci

JU Gradska biblioteka i čitaonica Herceg Novi, u podsistemu narodnih biblioteka Crne Gore, slovi kao moderno struktuirana ustanova, čija se djelatnost temelji na primjeni međunarodnih bibliotečkih standarda. Potvrda uspjeha u radu jeste prestižna strukovna „Nagrada dr Niko Simov Martinović“, koju je Biblioteka dobila 2010. godine. Biblioteka se nalazi na Trgu Herceg Stjepana u Herceg Novom, jednom od najljepših trgova u Boki Kotorskoj (Bella vista). Ima status javne ustanove. Osnivač Biblioteke je Opština Herceg Novi koja finansira djelatnost Biblioteke. U skladu sa Zakonom o bibliotečkoj djelatnosti djeluje kao narodna (javna) i matična biblioteka na području opštine Herceg Novi.

Brzi razvoj informacionih tehnologija i hiperprodukcija informacija, podstakao je uspješnu transformaciju Biblioteke, tradicionalno struktuirane djelatnosti, u moderan bibliotečko-informacioni centar. Počev od 1989. godine uvodimo elektronsku bibliografsku obradu bibliotečke građe, a od 2003. godine Biblioteka se uspješno uključuje u informacione i komunikacione mreže, uspostavlja moderan i efikasan vid elektronske komunikacije sa korisnicima, posredstvom svog internet portala i servisa Pitajte bibliotekara i utemeljuje bazu digitalizovane Zavičajne zbirke Boke Kotorske (više od 20000 stranica). U programu CDS/ISIS, aplikacija BIBLIO, elektronski je obrađen bibliotečki fond (60000 elektronskih zapisa). Sredinom 90-tih godina Biblioteka je zaključila klasične lisne kataloge. Korak naprijed u unapređenju djelatnosti i poboljšanju kvaliteta usluga korisnicima jeste učlanjenje Biblioteke u bibliotečko-informacioni sistem COBISS Crne Gore. U toku je dugoročan posao prenošenja podataka iz lokalne elektronske baze CDS/ISIS BIBLIO u COBISS, što je prvi korak ka uvođenju elektronske pozajmice i u dogledno vrijeme mogućnost za korisnike da vraćaju zaduženu građu van radnog vremena Biblioteke. Hercegnovska biblioteka je prepoznatljiva u Crnoj Gori po veoma stručno osmišljenim korisničkim servisima, u tradicionalnom i modernom (elektronskom) načinu komuniciranja, za različite strukture korisnika. Odgovarajući na raznovrsne zahtjeve, od laičkih do onih najvišeg naučnog nivoa, uspješno realizujemo desetak korisničkih servisa, koji vode biblioteci budućnosti, „biblioteci bez zidova“. Zahvaljujući korisničkom servisu Međubibliotečka pozajmica, koji je besplatan, naši korisnici imaju na raspolaganju milionski fond nacionalne biblioteke sa Cetinja. Posebnu pažnju posvećujemo edukaciji korisnika (srednjoškolci, studenti, istraživači, naučnici) za pretraživanje elektronskih baza podataka: COBISS, BIBLIO i internet. Već 10 godina članovi Biblioteke besplatno koriste internet. Poslednjih godina uveli smo besplatno učlanjenje za djecu predškolskog uzrasta i prvake, kao i za osobe starije od 65 godina, u želji da se uključimo u svjetske trendove bibliotečke struke i podržimo projekat „65+“, veoma popularan u svijetu. Biblioteka posjeduje: oko 60000 jedinica monografskih publikacija, oko 70000 jedinica serijskih publikacija, oko 90000 jedinica pres klipinga, oko 13000 jedinica sitnog bibliotečkog materijala, tri rukopisne knjige i značajan broj naslova stare i rijetke knjige i serijskih publikacija.

Biblioteka posjeduje nekoliko značajnih legata i zbirki. Veliki je broj darodavaca koji su Biblioteci poklonili izvjestan broj knjiga, koje ne čine cjelinu, ili su darodavci izrazili želju da knjige budu inkorporirane u osnovni fond. Izdvojeni su legati: dr Dušana Petkovića, dr Sanje Subotić, Veljka Radojevića, Miloša Kovača, Ilije Zekovića i Miraša Martinovića. Ipak, po obimu (5500 knjiga) i sadržaju izdvaja se legat dr Dušana Petkovića. Legat sadrži: raritete, djela referensnog sadržaja, zatim djela iz raznih oblasti nauke i znanja, naročito religije, umjetnosti i istorije. Zastupljene monografske publikacije pisane su na više od 20 jezika, a 619 knjiga pripada kategoriji stare i rijetke knjige. Najstarija knjiga je kritičko izdanje Petrarke autora Alesandra Velutela, štampana u Veneciji 1550. godine, zatim Lodavika Granatenzisa „Silva locorum qui frequenter concinibus occurrere solent“, štampana 1586. godine, iz 1588. godine je prilog istoriji pape Siksta V „Delle glorie di Sisto Quinto“, francuski prevod „Don Cichoite“ štampan 1681. godine, „De urbibus“ Stefana Bizantinija, štampano 1694. godine, rukopisna knjiga „Provincia de Madrid“ na španskom jeziku... te bogata zbirka Napoleonika. Legat je obrađen po međunarodnim standardima bibliografske obrade i u elektronskoj formi dostupan zainteresovanima na portalu Biblioteke. Bibliotečka građa je smještena u četiri depoa i organizovana u okviru sledećih fondova: fond monografskih publikacija, fond serijskih publikacija, fond monografskih i serijskih publikacija na stranim jezicima, zavičajni fond (monografske i serijske publikacije, pres kliping i sitni bibliotečki materijal) i legati. Obrada bibliotečkog materijala obavlja se prema međunarodnim standardima obrade: ISBDM, ISBDS, ISBDA, i UDK sistemu.

Uglavnom na temelju dragocjenih saznanja u okviru Projekta saradnje sa Vorealom osmislili smo rad sa djecom, jer nikada od osnivanja Biblioteka nije imala u pravom smislu organizovano Dječije odjeljenje. Osnovni razlog je bio nedostatak prostora. Poslednjih godina, pokrenuli smo programe, koji se realizuju u neadekvatnom prostoru, čitaonici za odrasle. Programi su stručno osmišljeni, koncipirani u skladu sa savremenim standardima rada sa djecom koji se primjenjuju u svijetu. U postojećim uslovima realizujemo sledeće programske aktivnosti: Prva posjeta biblioteci, Časovi u biblioteci, Igroteka, Bajkoteka, Popodne u biblioteci, Radionica kreativnog pisanja, Susreti sa dječijim piscima, Čitam maštam, stvaram, Uhvati zvijezdu lutalicu..., literarni konkurs za srednjoškolce „Otvori knjigu, otvori svijet“, obilježavanje Svjetskog dana pismenosti, Svjetskog dana knjige... Organizovali smo više gostovanja pisaca za djecu, između ostalih: Raša Popov, Dejan Đonović, Mošo Odalović, Mari Luiz-Gej, Dejvida Homena (Kanada)... i pozorišnih predstava za djecu. Sarađivali smo sa NVO Sunčev zrak, koja okuplja djecu sa posebnim potrebama. Sa posebnom pažnjom realizujemo saradnju sa Dnevnim centrom za djecu sa smetnjama i poteškoćama u razvoju. Želimo da i djeci okupljenoj u Centru učinimo knjigu dostupnom u okviru: organizovanih posjeta Biblioteci, redovnog dostavljanja odgovarajuće bibliotečke građe i osmišljavanja edukativno-animacijskih programa, dva puta mjesečno, prilagođenih njihovim mogućnostima i potrebama.

U okviru rada sa djecom organizovali smo i radionice na temu: „Škola kreativnog pisanja“ i „Rad sa djecom sa razvojnim teškoćama, u biblioteci“. U radu radionica su učestvovali učenici osnovnih škola iz Herceg-Novog, djeca specijalnog odjeljenja škole „Ilija Kišić“ te školski bibliotekari, profesori i pedagozi iz Herceg-Novog, Kotora, Risna i Budve. Cilj ovih programa jeste da se djeci na diskretan način ponudi knjiga kao predmet ljubavi, prije nego što im ona postane obaveza, da podstiču na čitanje, a za one koji imaju afinitet prema pisanju da razvijaju stvaralačke sposobnosti i upoznaju se sa malim tajnama lijepog pisanja.

Zavičajna bibliotečka zbirka Boke Kotorske, dugogodišnje bibliografsko istraživanje regije Boke Kotorske, zasnovana je na jasno definisanim kriterijumima i međunarodnim standardima, a obuhvata više desetina hiljada prikupljenih bibliografskih jedinica, stručno obrađenih i dijelom digitalizovanih. Rad na Zavičajnoj bibliotečkoj zbirci jeste posao od posebnog značaja za grad i regiju, a prikupljena bibliotečka građa autentičan pisani trag o dugoj istoriji i tradiciji regije. Elektronska baza podataka nezaobilazan je izvor za sve one koji se sa bilo kog aspekta bave izučavanjem Boke Kotorske i ima zadatak da istraživaču i naučniku skrati put do precizne i brze informacije, a posredstvom novih tehnologija omogući i dostupnost na daljinu. Princip zavičajnosti, odnosno popularisanje bokeljskih tema, ličnosti i autora, dosljedno primjenjujemo u programskoj orjentaciji prvenstveno tri segmenta djelatnosti: izdavačka djelatnost, digitalizovanje najznačajnijih naslova iz Zavičajnog fonda, legata i stare i rijetke knjige i osmišljavanje kulturnih programa. Reprezentativne izložbe: Stara bokeljska periodika i 100 godina od pokretanja prvih novina u Boki i Boka: glasnik za opće interese Bokelja 1908-1909., postavljene i veoma dobro posjećene u Herceg-Novom, Biblioteci grada Beograda i manastiru Praskvica. Izložba ex librisa iz Fonda JU Gradska biblioteka i čitaonica Herceg Novi je posljednja u nizu izložbi osmišljenih da promovišu kulturnu baštinu Boke Kotorske.

Izdavačka djelatnost osmišljena je na principu zavičajnosti. Biblioteka je izdavač renomiranog časopisa Boka: zbornik radova iz nauke, kulture i umjetnosti, koji izlazi u kontinuitetu jedanput godišnje. Svi brojevi dostupni su na sajtu Biblioteke u punom tekstu (više od 10000 str.). Izdavačka produkcija zaokružena je sa još dvije edicije: Regionalna bibliografija Boke Kotorske i Zavičajna riznica.

Od 2007. godine radimo na digitalizaciji najstarijih naslova zavičajne periodike. Prenošenjem u digitalni format bibliotečki fondovi, koji se koriste pod posebnim uslovima i podrazumijevaju mjere zaštite, postaju relativno lako dostupni i za korisnike širom svijeta. Digitalizovali smo sledeće naslove: Catalogus cleri et dioecesis catharensis (1841-1911.), Šematizam Eparhije bokokotorsko-dubrovačke i spičanske (1874-1913.), Il bocchese: lunario catolico et greco (1867.), Boka: mali srpsko-narodni zabavnik za srpsku mladež (1882-1883.), Izvještaj Srpske moreplovske zakladne škole Bošković-Đurović-Laketićke u Srbini (1885-1886.), Boka: veliki ilustrovani kalendar (1909-1914.), Boka: glasnik za opće interese Bokelja (1908-1909.), Srpski magazin 1886-1887 i dvadestak naslova iz kolekcije Stara i rijetka knjiga.

Od 2003. godine u kalendaru kulturnih dešavanja ljetnje turističke sezone Međunarodni sajam knjiga Trg od knjige dobio je ustaljeni termin, 21-28. jul. Nepodijeljena su mišljenja da je lokacija najljepšeg gradskog trga idealno mjesto za knjigu i razgovor o knjizi. Trg Herceg Stjepana, poznat i pod imenom Belavista, upravo zahvaljujući Sajmu postaje prepoznatljiv i kao Trg od knjige. Međunarodni sajam knjiga Trg od knjige jeste kompleksna manifestacija kulture, čiju koncepciju čine tri segmenta: animiranje domaćih i stranih izdavača da učestvuju na Sajmu, organizovanje večernjih programa sa ciljem promovisanja aktuelnih i najboljih naslova: lijepe književnosti i nauke, književnosti za djecu, djela sa zavičajnom tematikom i raznovrsnih kulturnih programa (izložbe, koncerti, poetsko-muzički programi, projekcije igranih i dokumentarnih filmova, pozorišne predstave za djecu i odrasle, pres promocije...) i organizovanje stručnih skupova (okrugli sto, forum, konferencija...) i pres promocija u dnevnom terminu. Biblioteka, kao nosilac stručnih poslova u realizaciji Sajma, komercijalnom je predpostavila svoje prevashodno profesionalno poslanje: popularisanje knjige i čitanja. Vjerujemo da Sajam, i posebno večernji programi, osmišljeni za različite kategorije posjetilaca, različita interesovanja i zahtjeve čitalačke publike, podstiču na čitanje, utiču na razvijanje čitalačkog ukusa i formiranje kriterijuma, odnosno prepoznavanje pravih vrijednosti u vremenu hiperprodukcije loše literature, šunda i pisaca po svaku cijenu.

Shodno Zakonu o Bibliotečkoj djelatnosti Biblioteka obavlja stručni nadzor za pet školskih i dvije specijalne biblioteke sa teritorije Opštine. Od 2000. godine Biblioteka se uključuje u međunarodne projekte od kojih je aktuelno članstvo u asocijaciji Impac Dablin, koja dodjeljuje prestižnu književnu nagradu za najbolji roman preveden na engleski jezik. Izuzetna je čast biti jedna od 154 biblioteke iz 120 gradova i 44 zemlje koje okuplja asocijacija Impac Dablin.

Već nekoliko godina za redom, Biblioteka konkuriše za Program zaštite i očuvanja kulturnih dobara Ministarstva kulture Crne Gore. Iz tog programa su realizovani sledeći projekti:

· Izrada elaborata za utvrđivanje kulturne vrijednosti najaznačajnijih zbirki Biblioteke (Zavičajna bibliotečka zbirka Boke Kotorske, Legat dr Dušana Petkovića i Stara i rijetka knjiga i periodika)

· Bibliografsko istraživanje za potrebe Zavičajne bibliotečke zbirke Boke Kotorske

· Nabavka opreme za digitalizaciju

· Izložba ex librisa iz Fonda JU Gradska biblioteka i čitaonica Herceg Novi

· Izložba Boka i Bokelji u Glasu Crnogorca 1873-1922.

· Nabavka opreme za digitalizaciju

Na osmišljavanju i realizaciji djelatnosti Biblioteke angažovano je devet uposlenih, od kojih osam u struci: 1 bibliotekar savjetnik, 4 bibliotekara, 1 viši knjižničar i 2 knjižničara.

U eri digitalizacije bibliotekari se suočavaju sa novim izazovima i standardima, što podrazumijeva široko obrazovanje, stručnu osposobljenost i permanentno usavršavanje kadra (kadrovsko jačanje; praćenje stručne literature; učestvovanje na predavanjima, seminarima, radionicama, kao i stručnim i naučnim skupovima iz oblasti bibliotekarstva i srodnih djelatnosti). U duhu UNESCO-vog Manifesta o javnim bibliotekama, koji ove institucije promoviše u „lokalne kapije znanja“, jasno definisanu koncepciju djelatnosti, upotpunjujemo novim saznanjima, koja su trend u modernom bibliotekarstvu, kao i dragocjenim pozitivnim iskustvima razvijenih biblioteka. Nastojimo ići u susret potrebama korisnika, ne zaostajati za ubrzanim napretkom bibliotečke djelatnosti i primjeni novih tehnologija. Upravo ovi postulati, zajednička su odrednica za osmišljavanje budućih programa, u skladu sa kadrovskim, prostornim i finansijskim mogućnostima Biblioteke.

DODJELA NAGRADE "DR NIKO SIMOV MARTINOVIĆ"