Zavičajna zbirka

Zavičajna bibliotečka zbirka Boke Kotorske osmišljena je da sabira, sistematizuje i bibliografski obrađuje pisano nasleđe Boke Kotorske i stručnoj i naučnoj javnosti pruži mnoštvo informacija iz istorije, kulturne istorije, društveno-političkih prilika, demografije, pomorstva, djelovanja raznih udruženja, društveno-političkih organizacija i sačuvanih svjedočanstava.

     Istorijske okolnosti u prošlosti definisale su Boku Kotorsku kao jedinstvenu, kulturno-istorijski zaokruženu i prepoznatljivu regiju, koja nema status administrativne jedinice, već se može smatrati regijom samo u geografskom smislu. Stoga smatramo da je Boku Kotorsku najcjelishodnije bibliografski istraživati kao cjelinu, odnosno regiju. Centralni elektronski katalog (baza podataka) obezbijedio bi punu racionalnost rada, posebno ako se imaju u vidu posebni fondovi i legati koji pripadaju zavičajnim zbirkama.

     Od posebnog značaja za rad na zavičajnim fondovima jeste dosljednost u primjeni precizno utvrđenih kriterijuma za odabir bibliotečke građe. Nedoumice su neminovne i nikada do kraja razriješene. Odabir bibliotečke građe za Zavičajnu bibliotečku zbirku Boke Kotorske vrši se prema sledećim kriterijumima:

·         bibliotečka građa čiji su autori po rođenju Bokelji,

·         bibliotečka građa koja se tematski odnosi na regiju Boke Kotorske,

·         bibliotečka građa čije je mjesto izdanja na teritoriji regije Boke Kotorske,

·         bibliotečka građa štampana u Boki Kotorskoj do 1945. godine.

     Zavičajni fond JU Gradska biblioteka i čitaonica Herceg-Novi nije struktuiran na vrijednosnom kriterijumu i ne primjenjujemo  metodologiju selektovanja građe, dakle suprotno od principa na kojima se zasniva struktuiranje osnovnog fonda Biblioteke. Naš cilj jeste da prikupimo svu građu, koja prema utvrđenim kriterijumima pripada Zavičajnoj bibliotečkoj zbirci, bez obzira na vrstu bibliotečkog materijala i vrijednost građe. Takođe, princip hronološke neomeđenosti pri prikupljanju bibliotečke građe zavičajnom fondu daje posebnu dimenziju i podrazumijeva brzo uvećavanje. Tako za fond Zbirke prikupljamo građu od najstarijih pisanih izvora do savremene izdavačke produkcije, sa izuzetkom kriterijuma mjesta štampanja. Primjena ovih principa garantuje potpunu iscrpnost zavičajnog fonda.

     Saglasno nacionalnoj, etničkoj i konfesionalnoj strukturi stanovništva Boke Kotorske, kroz njen istorijski razvoj, utemeljeni su principi multinacionalnosti, multietničnosti i multikonfesionalnosti pri formiranju i bibliografskom istraživanju Zavičajne bibliotečke zbirke Boke Kotorske. Bibliotečka građa se prikuplja, bez obzira na nacionalnu, etničku ili konfesionalnu pripadnost autora, koji prema kriterijumima pripadaju Zbirci.

     Prema Metodskom uputstvu o izradi zavičajnih zbirki prikupljamo: monografske, serijske publikacije, dokumentaciono-informacioni službeni materijal i neknjižnu građu. Osim opštih kriterijuma za odabir zavičajne građe, pažnju posvećujemo posebnim kriterijumima u odnosu na svaku vrstu bibliotečkog materijala.

     Fond Zavičajne bibliotečke zbirke Boke Kotorske obrađen je uz primjenu svih međunarodnih standarda (ISBDM, ISBDS, ISBDA, UNIMARC - Jedinstveni komunikacioni format za mašinski čitljivo katalogiziranje, kodiranje i prenos podataka, UDK i detaljna predmetizacija), najprije u formi lisnih kataloga, a od 1989. godine elektronski. Elektronska bibliografska baza podataka predstavlja koordinirani sistem, koji objedinjuje funkcije više lisnih kataloga, istovremeno integrišući lokacijske podatke i sigle, što obezbjeđuje veću dostupnost publikacije.

     Za automatizaciju Zavičajne zbirke Boke Kotorske primijenjen je softverski sistem CDS/ISIS, program koji je UNESCO preporučio kao standardizovani program usaglašen sa metodologijom Generalnog informacionog programa na međunarodnom nivou. ISIS je zasnovan na baznim međunarodniom standardima, odnosno usaglašen sa međunarodnim i nacionalnim pravilima i standardima za poslovanje biblioteka i  omogućuje stručnu obradu: monografskih i serijskih publikacija, analitičku obradu članaka iz serijskih publikacija, doktorskih, magistarskih i diplomskih radova, projekata, patenata, standarda, kartografskog materijala i uspostavljanje datoteka biografskog i leksikografskog karaktera.

     Bibliografske jedinice elektronske baze podataka, koje Biblioteka ne posjeduje u Zbirci, u originalu, u vidu kopije ili skeniranog materijala, a obrađene su de visu iz fonda druge biblioteke, nose siglu biblioteke čijem fondu pripadaju. Ove informacije su posebno značajne za korisnike Zbirke jer ih upućuju na biblioteku gdje mogu koristiti traženu građu.

     Zbirka sadrži: oko 5000 jedinica monografskih publikacija, 27 naslova časopisa i 68 naslova novina, oko 80000 jedinica pres klipinga,oko 12000 jedinica neknjižne bibliotečke građe i oko 5000 članaka iz stručnih i naučnih časopisa.

     Programska orjentacija izdavačke djelatnosti Biblioteke temelji se na principu zavičajnosti, odnosno publikovanju naslova iz kulturne prošlosti, tradicije i života Boke Kotorske, kao i stručnih izdanja vezanih za bibliografski rad u okviru projekta Zavičajna bibliotečka zbirka Boke Kotorske. Cilj izdavačke djelatnosti jeste da popularizuje bokeljske teme, ličnosti i autore. Izdavačku djelatnost, za sada smo osmislili u tri segmenta: publikovanje časopisa Boka: zbornik radova iz nauke, kulture i umjetnosti i dvije edicije: Regionalna bibliografija Boke Kotorske i Edicija Zavičajna riznica.

     Koncept Zavičajne bibliotečke zbirke Boke Kotorske usaglasili smo sa duhom novog vremena, modernim tehnologijama i zahtjevaima korisnika. Naime, osim sistematskog prikupljanja, bibliografskog istraživanja i stručne bibliografske obrade građe, posebnu pažnju poklanjamo popularizovanju zavičajnih fondova kroz izdavačku djelatnost, digitalizovanje građe i korisničke servise, koje Biblioteka godinama razvija. Web site Biblioteke sadrži iscrpne informacije o istorijatu Ustanove, organizaciji poslovanja, fondovima, tekućim aktivnostima, svih 35 brojeva našeg časopisa  Boka: zbornik radova iz nauke, kulture i umjetnosti u punom tekstu, digitalnu kolekciju stare zavičajne periodike i elektronsku bazu najznačajnijeg legata sa 5500 bibliografskih jedinica. Elektronska baza Zbirke i servis Pitajte bibliotekara, koji smo pokrenuli 2008. godine, omogućuju korisnicima da dolaze do potrebnih informacija i elektronskim putem, bez dolaska u Biblioteku. Naime, bibliotekari posredstvom elektronske pošte korisnicima blagovremeno odgovaraju na zahtjeve, obezbjeđuju relevantnu literaturu za traženu temu, ili obezbjeđuju informacije o traženoj literaturi.

     Biblioteka pretenduje da bude sjedište kulturnog i umjetničkog razvoja grada i tako utiče na njegov kulturni identitet. Stoga je organizovanje  programa sa zavičajnim predznakom: izložbe i brojna predstavljanja zavičajnih tema, pisaca i ličnosti najbolji način.

     Zavičajne bibliotečke zbirke jesu jedan od najznačajnijih segmenata nacionalne kulturne baštine, stoga i grad i država treba da im posvete dužnu pažnju i finansijsku podršku za obezbjeđivanje optimalnih uslova: za čuvanje građe, popunjavanje fondova, bibliografsko istraživanje, popularizovanje, izdavačku djelatnost i digitalizaciju. Rad na Zavičajnoj bibliotečkoj zbirci Boke Kotorske jeste posao od posebnog značaja za grad i regiju, prikupljeni bibliotečki materijal jeste autentični pisani trag o dugoj istoriji i tradiciji regije, a elektronska baza, čiji je zadatak da naučnom radniku skrati put do izvorne zavičajne građe, do precizne i brze informacije i posredstvom elektronskih tehnologija omogući dostupnost na daljinu, nezaobilazan  je izvor za sve one koji se sa bilo kog aspekta bave izučavanjem Boke Kotorske.

     Do sada prikupljena pisana kulturna baština u okviru Zavičajne bibliotečke zbirke Boke Kotorske zaista svjedoči burnu prošlost Boke Kotorske i, bez sumnje,  potvrđuje stav da „bogatstvo Zbirke svakako zavisi i od toga kakav je geopolitički položaj u kulturno-istorijskom razvoju imao grad, ili regija kojoj biblioteka pripada.“

     Primjenjivanje principa zavičajnosti i na druge segmenata djelatnosti  smatramo posebnim kvalitetom, kako za Zbirku, tako i uopšte za uspješno djelovanje i realizovanje osnovnog poslanja Biblioteke. To je jedan od načina da na nenametljiv, a ipak prijemčiv način pisanu kulturnu baštinu zavičaja ponudimo široj publici, kako ona ne bi bila privilegija samo naučnih radnika i istraživača. Upravo: izložbe, promocije, naša izdanja, web site i digitalna kolekcija pronašli su put do šire publike, pobudili interesovanje i ostvarili edukativnu ulogu, što je i bio naš prevashodni cilj.

     Struktuirana prema savremenim zahtjevima informatičkog doba vjerujemo da Zbirka jeste slika autentične kulture i duhovnog života Boke, znak prepoznavanja hercegnovske biblioteke, riječju „boja mjesta i vremena“, kako je napisao jedan zavičajni bibliotekar i da je u svim segmentima odgovorila postavljenom zadatku.